Tech­nische vragen: Rampen­plannen

Indiendatum: 26 nov. 2024
Antwoorddatum: 6 feb. 2025

Klimaatverandering uit zich steeds vaker en heviger in Europa. Wereldwijd laten de neerslagcijfers ongekende afwijkingen zien. We verkeren op onbekend terrein, terwijl de temperatuur stijgt en een AMOC collapse en verdere destabilisatie van de Thwaites-gletsjer op de loer ligt. Dit betekent dat zonder effectieve maatregelen en voorbereiding de risico's voor de veiligheid en gezondheid van inwoners van Eindhoven door extreem weer toenemen. Hierover hebben we de volgende technische vragen:

1.     Bestaan er rampenplannen voor extreme weerssituaties (wateroverlast, overstroming, zware storm (windhoos), extreme hagelbuien, droogte en temperaturen/langdurige hittegolf) voor de gemeente Eindhoven? Zo ja, Kunnen deze plannen inclusief eventuele bijlagen met ons worden gedeeld?

·       Welke instanties en stakeholders zijn betrokken bij het opstellen en up-to-date houden van deze plannen?

Antwoord: Binnen de projectgroep Hoogwater zijn de provincie, waterschappen (De Dommel, Aa en Maas, en Brabantse Delta), Rijkswaterstaat, veiligheidsregio's (Midden- en West-Brabant, Brabant-Noord en Brabant Zuidoost) betrokken. Bij de Coördinatie kaart extreem weer zijn de partners die op de kaart staan benoemd betrokken bij het thema.

·       Zijn in deze rampenplannen ook meervoudige crisissituaties uitgewerkt, zoals

o   Overstroming gecombineerd met uitval van elektriciteit en ernstige epidemie;

Antwoord: Veiligheidsdiensten zijn zich bewust van de stapeling van effecten. In de planvorming wordt verwezen naar samenhang met andere planvorming. Bijvoorbeeld in de Coördinatiekaart extreem weer worden bij extreme hitte scenario’s benoemd die behoren tot de impact van hitte zoals watertekort en de kans op natuurbranden. Losstaande crisissituaties zoals een epidemie kent weer eigen planvorming die niet direct verbonden is aan extreem weer.

 o   Overstroming van zeer groot bestrijkend gebied waardoor er géén gebruik kan worden gemaakt van hulpdiensten van omliggende gemeenten;

Antwoord: De coördinatie van de crisisorganisatie ten tijde van hoogwater of overstroming is opgenomen in het Landelijk Draaiboek Hoogwater en Overstromingsdreiging.

 o   Extreme hitte met elektriciteitsuitval en epidemie.

Antwoord: Zie hiervoor de bestuurlijke netwerkkaarten (zie link).

 Een veilige omgeving om te werken, wonen en leven is de gezamenlijke verantwoordelijkheid van inwoners, bedrijven, gemeenten en andere instellingen. De Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost (VRBZO) speelt hierin een belangrijke rol en moet daarbij voldoen aan de wet- en regelgeving. Als regio en gemeente Eindhoven maken we gebruik van de landelijke bestuurlijke netwerkkaarten.

 Er bestaan geen rampenplannen specifiek voor de gemeente Eindhoven. Wel     beschikken we binnen de veiligheidsregio over generieke planvorming die geldend is voor de gehele regio Oost-Brabant. Ook bestaan de volgende landelijke plannen omtrent dit thema:

Crisisbeheersing VRBZO

-        Coördinatie Kaart Extreem weer (2023) Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost en Brabant-Noord. Hierin zijn de volgende extreme weerssituaties opgenomen: Regen, onweer, wind, hitte, kou, sneeuw en mist.

-        Lopend project: Hoogwater provincie Brabant (nieuw in 2025).  

o   Dit plan zal de regionale vertaalslag van het LCP vormen om inzicht te geven in de oorzaken, kenmerken, dreigingen en de gevolgen van scenario’s die zich specifiek in Brabant voor kunnen doen.

Landelijk

-        Landelijke CrisisPlan Hoogwater en Overstromingen (2021).                                                                      

Dit plan vormt de basis voor de aspecten die bij een (dreigende) overstroming een rol spelen m.b.t. crisisbeheersing.

-        Landelijke Draaiboek Hoogwater en Overstromingen (LDHO,2023).

Dit draaiboek beschrijft de taken en rollen van de organisaties uit de waterkolom en de crisispartners en hoe zij samenwerken in het geval van dreigend hoogwater of overstroming met een landelijk effect.

 2.     Wanneer is voor het laatst een risicoanalyse uitgevoerd over de grotere risico’s voor extreme weerssituaties door klimaatverandering?

·       Op basis van welke klimaat/weermodellen werd deze analyse uitgevoerd?

Antwoord: In 2020 hebben alle gemeenten in Nederland een klimaatstresstest uitgevoerd om te onderzoeken of we goed zijn voorbereid op een veranderend klimaat. Hierbij is rekening gehouden met de KNMI’14-klimaatscenario’s. Ook wij als gemeente Eindhoven hebben een klimaatstresstest uitgevoerd. Deze is te vinden in onze klimaatatlas. Omdat de uitkomsten van deze klimaatstresstest niet voor iedereen even duidelijk waren, hebben wij de uitkomsten van de klimaatstresstest door vertaald naar een klimaat impactanalyse: het nul alternatief, de verwachte schade bij niets doen. De resultaten hiervan kan u bekijken in bijlage 14 bij het programma Water en Klimaatadaptatie Aanpak (WKA) 2023-2026.

 In de huidige projectgroep "hoogwater” van de VRBZO worden de risico’s voor hoogwater en overstroming uitgewerkt aan de hand van een aantal onderdelen:

-    De bestaande beheersmaatregelen die er binnen de waterkolom zijn om hoogwater en overstroming tegen te gaan.

-    De ‘onbeheersbare’ scenario’s die zich kunnen voordoen als het water de maximale capaciteit van de beheersmaatregelen overstijgt en wat dit tot gevolgen heeft.

-    De kwetsbare doelgroepen en infrastructuur in de risicogebieden worden geografisch in beeld gebracht

·       Welke scenario's werden hierin meegenomen?

Antwoord: Kritische waterstanden in de Maas

-  Dijkdoorbraak rivieren en kanalen.  

-  Falen waterkeringen, stuw of waterwerk.  

-  Verzadiging en stagnatie in afvoer  

-  Regionale piekbui (200mm in 48 uur)  

o   Effecten op hoofdwatersystemen na afvoer via riool van gemeente.  

o   Stresstest van gemeentelijke rioolstelsels is hierin geen onderdeel.

 3.     Hoe groot wordt de kans op ernstige wateroverlast in de komende decennia op dit moment beoordeeld?

·       Welke neerslagvolumes worden hierin onderscheiden (in ml per 24 uur)

·       Op basis van welke klimaat- en weerscenario’s wordt hierin gewerkt?

 Antwoord: Binnen de gemeente Eindhoven rekenen wij met een bui van 60 mm in een uur. In de klimaatstresstest van 2020 is ook een bui van 70 mm in een uur doorgerekend. Het verschil met water op straat t.o.v. van een bui van 60 mm in een uur is beperkt. M.a.w. een directe verhoging van de bergingsnorm voor de openbare ruimte levert maar een beperkte vermindering van het effect op.

4.     Hoe monitort de gemeente de waterrisico’s in het stedelijk gebied?

Antwoord: De gemeente Eindhoven maakt gebruik van het Systeemoverzicht Stedelijk Water (SSW) om de waterrisico’s te monitoren.

 5.     Welke maatregelen zijn genomen om kritieke infrastructuren (zoals ziekenhuizen en nutsvoorzieningen) te beschermen tegen water gerelateerde calamiteiten? Welke kritieke infrastructuren halen de stresstest (nog) niet?

Antwoord: In de klimaatstresstest van 2020 is een analyse op hoofdlijnen gemaakt van kritieke infrastructuur. De resultaten zijn terug te vinden in bijlage 14 bij het programma Water en Klimaatadaptatie Aanpak (WKA) 2023-2026 en in onze klimaatatlas. De buien waarbij overlast in de stad ontstaat en waardoor kritische infra in de problemen komt zijn kort en zwaar. De impact van deze buien duurt ook kort. Daarnaast zijn er mogelijkheden om uit te wijken naar ander infra. Wat betreft nutsvoorzieningen zijn er bij de drinkwaterwinning Klotputten maatregelen getroffen. Wat betreft overige nutsvoorzieningen zijn geen risico’s naar voren gekomen.

Ziekenhuizen zijn zelf verantwoordelijk voor de bedrijfs- en zorgcontinuïteit. Zij hebben hiervoor eigen planvorming en nemen hier zelf maatregelen voor.

6.     Hoe wordt er omgegaan met oudere infrastructuren die mogelijk extra kwetsbaar zijn voor verzakkingen (sinkholes) of overstromingen door extreme neerslag?

 Antwoord: In Eindhoven is de gemiddelde technische levensduur van de riolering ingeschat op 80 tot 100 jaar. Om die kwaliteit te controleren worden de bestaande riolen eens per 7 jaar (huishoudelijk- en bedrijfsafvalwater) en eens per 14 jaar (overige riolen) visueel geïnspecteerd met een rijdende camera. Op basis van de technische staat van het riool worden vervangings- en verbeteringsprojecten voorbereid en uitgevoerd. Indien uit kwaliteitscontrole blijkt dat direct handelen nodig is, dan zetten we hiervoor onze onderhoudsaannemers in.  In de Tussenrapportage Water- en Klimaatadaptatie Aanpak (WKA) 2023 – 2026 heeft het college aangegeven meer preventief te gaan handelen door waar mogelijk eerder relining toe te passen.

 Collegebrief aan de leden van de raad over Tussenrapportage WKA 2023 2026 Gemeente Eindhoven

 7.     Welke verdere uitbreidingen of aanpassingen zijn gepland om toekomstige druk op het rioleringssysteem te verlichten?

 Antwoord: We streven ernaar dat een neerslagsituatie van 60 mm in een uur, kan worden geborgen en afgevoerd zonder dat er schade aan infrastructuur en in gebouwen optreedt. We toetsen deze kwetsbaarheid periodiek met een klimaatstresstest. De kwetsbaarheid pakken wij gelijktijdig aan met (her)structureringsprojecten of nieuwbouwprojecten, bijvoorbeeld als het riool moet worden vervangen.

 8.     Is er een protocol voor communicatie naar burgers tijdens (of vlak voorafgaand) bij watercalamiteiten?

·       Zo ja, Kan deze met ons worden gedeeld?

·       Hoe wordt er in dergelijk crisissituatie gecommuniceerd bij elektriciteitsuitval?

 Antwoord: Bij elektriciteitsuitval kan er nog maximaal 3 uur gebruik gemaakt worden van het mobiele netwerk. In deze tijd kan er vanuit de crisisorganisatie nog via NL-alert berichten gestuurd worden met een handelingsperspectief. Daarnaast kunnen we gedurende die tijd ook aanvullende informatie geven via Brabantalert.nl

     Uit Coördinatie Kaart Extreem Weer:

-        De functionele keten, zoals bijvoorbeeld de waterschappen, Rijkswaterstaat en ProRail, verzorgt de inhoudelijke communicatie over de situatie die van toepassing is op hun werkveld.

-        Evenementenorganisaties zijn verantwoordelijk voor de communicatie over het evenement zelf.

-        Namens de burgemeester/ voorzitter Veiligheidsregio kan gecommuniceerd worden over de continuïteit en bereikbaarheid van reguliere hulpverlening.

-        Communicatie is afhankelijk van de aard van het incident.

Antwoord: Vanuit de VRBZO is de afdeling risicocommunicatie actief met het voorbereiden en informeren van inwoners op de meest actuele thema’s. Op de website van risicocommunicatie van de VRBZO zijn ook een aantal toolkits opgenomen waaronder extreem weer. Ook op de website Brabantalert.nl worden actuele thema’s en incidenten besproken. De gemeente Eindhoven heeft zelf recent informatie over wateroverlast gepubliceerd op Wateroverlast na regen | Gemeente Eindhoven

Als het gaat om storing in de energievoorziening liggen ook daar alle communicatiestappen vast is draaiboeken, die gebruikt worden door het regionale actiecentrum communicatie, waar de gemeente Eindhoven een goede vertegenwoordiging in heeft. Bij een ernstige verstoring van de levering van elektriciteit (en het bewust afschakelen van elektriciteit) is het van belang om de bevolking in het getroffen gebied te informeren. Zolang deze informatie alleen betrekking heeft op de bedrijfsprocessen van de netbeheerder ligt de bevoegdheid en verantwoordelijkheid om te communiceren bij de netbeheerder.

Crisiscommunicatie vindt in voorkomende gevallen plaats aan de hand van drie doelstellingen: informatievoorziening, betekenisgeving en schadebeperking. Communicatie over het incident moet snel en verantwoord in gang worden gezet. Dit bevordert de zelfredzaamheid van betrokkenen.

 9.     Hoe worden burgers geïnformeerd en preventief voorbereid op mogelijke risico’s en gevaarlijke situaties?

 Antwoord: Zie de beantwoording van vraag 8. Door het jaar vinden er verschillende landelijke en regionale campagnes plaats waar de gemeente Eindhoven ook bij aansluit. De website Brabantalert.nl geeft informatie over de vraag hoe burgers zichzelf kunnen voorbereiden op rampen en crisis. Daarnaast zijn gemeenten uitvoerder van risicocommunicatie.

 10.  Zijn er voldoende schuilplaatsen en evacuatiemogelijkheden ingericht voor mensen die door wateroverlast mogelijk geïsoleerd kunnen raken?

·       Hoe wordt zowel bij bijvoorbeeld wateroverlast als bij extreme hitte omgegaan met kwetsbaren? (mensen met mobiele beperkingen (die juist vaak op de begane grond wonen), verwarde personen, opgesloten dieren, mensen zonder zwemdiploma en dergelijke)

·       Is er een plan om deze kwetsbaren goed in kaart te brengen, zodat er tijdens extreem weer goed voor hen kan worden gezorgd?

 Antwoord: Opvang van mens en dier is een proces dat belegd is bij de afdeling Bevolkingszorg van de VRBZO, zijn dragen hier zorg voor en hebben goede afspraken met betrokken derde partijen waaronder sporthallen en het Nederlandse Rode Kruis. In alle processen binnen crisisbeheersing ligt de focus voornamelijk op minder zelfredzame mensen.

Zorginstellingen hebben hun eigen hitteprotocollen. De GHOR informeert zorginstellingen over de afkondiging van het landelijk hitteprotocol. Vaak worden ze hier ook via hun eigen koepelorganisatie over geïnformeerd.

De GHOR beschikt over een database waarin zorginstellingen in deze regio staan vermeld. Daarnaast heeft de GHOR contacten met thuiszorginstellingen. Zij hebben een beeld van thuiswonende kwetsbaren. Ook heeft de GHOR contact met het Centrum voor Thuisbeademing. Dit centrum heeft beeld van thuiswonenden die zuurstofsuppletie hebben.

 De zelfstandig wonende kwetsbaren zijn vaak moeilijk in beeld te krijgen. Zeker bij meldingen van extreem weer omdat het dan een zeer groot gebied betreft. Kwetsbaren zijn afhankelijk van hun netwerk en omgeving. Zonder vormen van mantelzorg is het moeilijk om deze groep goed te bereiken. Vandaar dat we via crisiscommunicatie een beroep doen op samenredzaamheid. In reguliere (niet crisis-) omstandigheden wordt via risicocommunicatie hier ook aandacht voor gevraagd.

 11.  Hoe is de noodvoorraad van voedsel en drinkwater georganiseerd?

·       Voor hoeveel dagen is er voedsel en drinkwater beschikbaar in de stad?

·       Hoe wordt in crisissituaties voorkomen dat deze voorraden ontoegankelijk raken?

 Antwoord: De verspreiding van noodvoedsel wordt landelijk via het ministerie georganiseerd tot aan het niveau van een regio. De veiligheidsregio moet voorzien in distributiepunten.

De verspreiding van nooddrinkwater is een verantwoordelijkheid van Brabant Water. Vanuit Bevolkingszorg ondersteunen we bij de distributie. Ook hier zijn plannen voor opgesteld.

 Afhankelijk van situatie wordt er een distributieplan opgesteld. Hierbij wordt ook gekeken naar een verkeercirculatieplan en beveiligingsplan.

 12.  Hoe wordt crisismanagement, inclusief opvang, georganiseerd?

·       Hoe worden inwoners en organisaties gemobiliseerd om te helpen tijdens crisissituaties?

·       Zijn er aanspreekpunten per buurt bekend?

Antwoord: Zie antwoord vraag 10. Daarnaast heeft iedere wijk in de gemeente Eindhoven een gebiedscoördinator (GeCo). Gebiedscoördinatoren zijn samen met gebiedsspecialisten geografisch ingedeeld. Samen met hun collega’s van de sector Gebieden en Wijken coördineren zij het gebiedsgericht werken en doen ze voorstellen voor verbetering daarvan (in samenwerking met partners binnen en buiten de gemeentelijke organisatie). Zij staan in contact met bewonersorganisaties, welzijnsorganisaties en politie en kennen de buurt.

De basisstructuur voor de crisisorganisatie is beschreven in het Regionaal Crisisplan. Afhankelijk van aard en omvang van de crisis kunnen/zullen - zowel op Operationeel als Bestuurlijk niveau – crisisteams worden ingericht. Deze werken met een basisbezetting uit de kolommen waaraan naar behoefte andere partners kunnen worden toegevoegd. De samenwerking binnen en tussen deze teams leidt tot een gecoördineerd optreden waarin elke partij vanuit eigen verantwoordelijkheid en expertise een bijdrage levert.

 Opvang is een proces van Bevolkingszorg, gecoördineerd vanuit de regio, echter een gemeentelijke verantwoordelijkheid. Dit is gericht op kortdurende opvang (max 72 uur) voor maximaal 200 personen. Alles wat groter is of langer duurt vindt plaats op basis van improvisatie. We hebben wel drie grotere locaties (Koningshof Veldhoven, Nobis Asten en het Indoor sportcentrum). Deze locaties kunnen we voor opvang inzetten. 

13.  Hoe wordt de evacuatie van wijken en buurten gecoördineerd?

 Antwoord: Zie de beantwoording van vraag 10.

 14.  Is het ambitieniveau van de gemeente Eindhoven op dit gebied even hoog als die van de omliggende gemeenten, provincie en het Rijk?

·       Zo nee, welke gevolgen heeft dat voor de veiligheid van ons gebied?

 Antwoord: De Veiligheidsregio Zuidoost-Brabant is een regionaal samenwerkingsverband van 21 gemeenten, waaronder Eindhoven. De VRBZO vervult een coördinerende rol in het geval van rampen en crises en stemt af met de andere veiligheidsregio’s, provincie Noord-Brabant en het Rijk.